Introductie
Đorđe (Đoka) Vukosavljević werd in Kragujevac (in de regio Šumadija, Centraal Servië) geboren. Volgens zijn Servisch opgravingrapport was hij onderofficier van de 3e compagnie, 1ste bataljon in het 12e infanterie regiment toen hij zijn land diende. Het is helaas (nog) niet bekend wanneer hij exact werd geboren.
Volgens zijn Nederlandse overlijdensakte van de stad Apeldoorn overleed hij in de nacht rond 02h30 op 22 januari 1919 in het krijgsgevangenenkamp te Nieuw-Milligen, gemeente Apeldoorn. Volgens zijn opgravingsrapport (deze vindt u onder) uit 1938 van het Koninkrijk Joegoslavië werd hij opgegraven in Garderen op 13 mei 1938 en vandaar uit via Nijmegen naar Jindřichovice (nu in de Tsjechische republiek) getransporteerd, waar hij zijn laatste rustplaats vond.
Onder een foto van Đorđe Vukosavljević genomen op 15 of 22 juli 1917, in een krijgsgevangenenkamp in Duitsland, waarschijnlijk Soltau. Met vriendelijke toestemming van Zorica Jelača, de achterkleindochter van Đorde.
Van Servië naar Nederland
Tot nu toe is het onbekend wanneer en hoe Đorđe gevangen werd genomen en hoe hij naar Duitsland werd getransporteerd en in Nederland terecht kwam waar hij overleed. De meeste van zijn brieven (welke u hieronder kunt vinden) zijn verstuurd vanuit een krijsgevangenenkamp in Soltau, in de buurt van Hannover (Nedersaksen) in Duitsland. Er is ook een ansichtkaart uit Hameln (Noordrijn-Westfalen).
Het boek “binnen het prikkeldraad” van Henri Habert beschrijft de verschillende wegen , via verschillende kampen, van 38 Servische krijgsgevangenen die in Nederland arriveerde. Het kan niet wetenschappelijk worden bewezen dat Đorđe een van deze routes is gevolgd, maar het is wel aannemelijk dat hij net als zijn kameraden één van deze routes is gevolgd, maar er is geen tweede bron die dat kan bevestigen.
De routes die beschreven zijn in het boek:
De eerste route volgt de kampen van: A. Temeskubin (Kovin) – B. Temesvár (Timişoara) – C. Arad – D. Braunau (Broumov) – E. Hameln – F. Bühnerbach
Een kleinere groep kwam via Heinrichsgrün in de Bohemen (Jindřichovice, Tsjechië) en Soltau naar Langenmoor (bij Heinfelde, Edewecht) of Emden van waaruit ze naar verschillende boederijen zijn gestuurd om te werken.
Deze tweede route bracht ze via de volgende kampen: A. Zimony (Zemun) – B. Temesvár (Timişoara) – C. Heinrichsgrün (Jindřichovice) – D. Soltau – E. Langenmoor
Đorđe was in Hameln en Soltau, want dit kan worden bevestigd door de brieven die hij schreef aan zijn vrouw en ook door de poststempels op deze brieven. Toen de Eerste Wereldoorlog eindigde werd Đorđe naar Nederland getransporteerd, waar hij waarschijnlijk via Oldenzaal in Nederland arriveerde met vele van zijn kameraden. Hij kwam terecht in het krijgsgevangenenkamp te Nieuw-Milligen
Hieronder een kaart met bevestigde plaatsten , een directe link vindt u hier.
Begrafenis en opgraving
Đorđe overleed op 22 januari 1919 in Nieuw-Milligen (een dorp in de gemeente Apeldoorn) aan de gevolgen van de Spaanse griep. Zijn overlijden werd geregistreerd door de gemeente Apeldoorn (overlijdensakte 78, gedateerd 23 januari 1919, welke u hier kunt vinden). Zijn dood werd geregistreerd door Jan David Mathias Schlaepfer, 49 jaar oud en Sergant-Majoor in het Nederlandse leger. Hendrik Muis, 45 jaar oud en ambtenaar was de tweede person die zijn overlijden registreerde.
Foto onder: het autopsie rapport van de doktor die het overlijden van Đorđe op 22 januari 1919 bevestigde.
Op 24 januari 1919 werd Đorđe begraven in Garderen (gemeente Barneveld) op de begraafplaats waar het huidige monument voor de gestorven Servische soldaten uit de Eerste Wereldoorlog staat. Op 13 mei 1938 werd hij opgegraven en via Nijmegen getransporteerd naar Jindřichovice. Het opgravingsrapport vindt u hieronder.
Đorđe’s brieven
Met dank aan Đorđe’s achterkleindochter Zorica Jelača konden we een klein inzicht krijgen in Đorđe’s leven als Servische krijgsgevange in Duitsland. De brieven spreken voor zichzelf..
Alle brieven die we konden krijgen staan nu online en zijn vertaald in het Engels op de volgende pagina: Đorđe’s brieven (vertaald vanuit het Servisch in het Engels)
Een van deze brieven vindt u hieronder.
Conclusie
We zijn Zorica Jelača, Đorđe’s achterkleindochter, erg dankbaar die ons een bericht stuurde via onze facebook page over haar overgrootvader.
Dankzij haar konden we meer informatie krijgen over Đorđe Vukosavljević en konden wij zijn verhaal hier publiceren. De brieven van Đorđe die ze met ons heeft gedeeld zijn waardevolle bronnen welke ons meer inzicht gaven over zijn leven als Servische WOI krijgsgevangene.
De Servische krant Danas publiceerde een artikel op 11 februari 2014 hierover, het orginele artikel in het Servisch kan via de volgende link worden bekeken: artikel Danas 11 februari 2014
Jammer genoeg eindigde zijn reis in Nieuw-Milligen, bij Apeldoorn, waar hij niet is vergeten: zijn naam staat geschreven op het monument voor de gevallen Servische WOI soldaten in Garderen, waar hij in eerste instantie werd begraven. Zijn opoffering voor zijn vaderland zal niet vergeten worden, zowel in Servië als in Nederland.
Eeuwige roem aan hem!
Foto onder: Het mausoleum in Jindřichovice, tegenwoordig in de Tsjechische Republiek gelegen, waar Đorđe zijn laatste rustplaats vond (foto van Vova Pomortzeff).
Bronnen / Dank aan
De volgende bronnen werden gebruikt:
-Persoonlijke archieven van Zorica Jelača (brieven en foto’s)
-Nationaal Archief van Servië: http://www.archives.org.rs
Opgravingsrapport , no K. Br. 84024/XII)
-Gelders Archief (Archieven van de provincie Gelderland): http://www.geldersarchief.nl
Gemeentelijke basisadministratie van de Gemeente Apeldoorn januari 1919, nummer 69
– HABERT, Henri. 1919. Binnen het prikkeldraad : naar verhalen van uitgeweken Serviërs (Entre les fils barbelés : D’après les récits des évadés Serbes). Amsterdam.
– The Austro-Hungarian POW Camps: http://www.scribd.com/doc/143942165/Austrian-Army-1914-1918-POW-Units-doc
– Prisonniers de guerre 14-18: Les lieux de détention: http://prisonniers-de-guerre-1914-1918.chez-alice.fr/leslieuxdedetention.htm
Speciale dank aan:
-Zorica Jelača
-Vova Pomortzeff (voor de foto van het mausoleum in Jindřichovice)
-Slavisa Jovanović (http://www.pravoslavlje.nl/monument/djordje_vukosavljevic.htm)
Verhaal geschreven door:
Tanja Raković, Fabian Vendrig en John Stienen.