Introductie
Stanislav Marinković werd geboren in Tavnik, een dorp in de buurt van Kraljevo in Centraal-Servië. Helaas hebben we nog geen informatie over zijn geboortedatum en details over zijn leven voordat hij zijn land, Servië, ging dienen. Toen hij het Servische leger in moest diende hij voor de 4. compagnie, IV bataljon, 2. regiment infanterie.
Hij zou nooit meer terugkeren naar Tavnik, omdat hij overleed, aldus zijn Nederlandse overlijdensakte van de gemeente Apeldoorn, op 20 Januari 1919 in Nieuw-Milligen. Tot en met September 2013 wisten zijn familieleden niets over Stanislav’s lot.
Onder de locaties van Tavnik en Nieuw-Milligen en andere locaties uit Stanislav’s leven, de volledige map is te zien op Google maps, maar u kunt ook op onderstaande kaart klikken om te vergroten.
Aankomst in Nederland
Het is waarschijnlijk dat Stanislav, na de wapenstilstand van de Eerste Wereldoorlog op 11 november 1918, in Nederland arriveerde met vele van zijn strijdmakkers. Hij zat daarvoor al in krijgsgevangenschap in Duitsland en eindigde in een krijgsgevangenenkamp in Nieuw-Milligen, een klein dorpje bij Apeldoorn.
Het is ons niet bekend waar hij vandaan kwam en hoe hij in Nieuw-Milligen terecht kwam. Er waren vele krijgsgevangenenkampen in Duitsland en we hebben tot nu toe nog niets gevonden over zijn tijd in Duits krijgsgevangenschap.
Er waren enkele krijgsgevangenkampen dicht bij de Nederlandse grens , zoals bij Dülmen, Spittal (beide vlakbij Münster), en Friedrichsfeld (bij Wesel). Volgens het NRC-Handelsblad werden de krijgsgevangenen uit Friedrichsfeld naar Dordrecht getransporteerd per schip, daarom lijkt het ons niet waarschijnlijk dat Stanislav in Friedrichsfeld zat.
Onder een foto van een klein monument op de plek waar het kamp van Nieuw-Milligen was. Foto van www.dengrootenoorlog.nl.
Nieuw-Milligen
Nieuw-Milligen ligt +/- 6 kilometer ten Oosten van Garderen en 15 kilometer ten Westen van Apeldoorn. Stanislav werd begraven in Garderen, wat later ook de locatie zou worden van het monument voor de Servische WOI soldaten die in Nederland zijn gestorven.Vanaf 1860 was er een militaire basis, tegenwoordig zit de “Air Operations Control Station Nieuw-Milligen” van de Koninklijke Luchtmacht. Het is niet bekend hoe Stanislav naar Nieuw-Milligen is gekomen, maar toen hij aankwam was er al een krijgsgevangenenkamp, wat in 1915 is aangelegd naast de militaire basis.
Onder: inscriptie van het monument op de plaats waar het krijgsgevangenen kamp was. Foto vanwww.dengrootenoorlog.nl.
Stanislav’s overlijden
Stanislav overleed op 20 januari 1919 om 11 uur ‘s ochtends , volgens zijn overlijdensakte van de gemeente Apeldoorn, van 23 Januari 1919 (Nr. 69). Zijn dood werd aangegeven door Jan David Mathias Schlaepfer, 49 jaar oud Sergeant-Majoor en Hendrik Abuis, 45 jaar oud , ambtenaar van de gemeente.
Waarschijnlijk overleed Stanislav aan de gevolgen van de Spaanse griep. Gedurende deze periode was er namelijk een massale uitbraak van de Spaanse Griep en vele mensen overleden. Stanislav was niet de enige Servische WOI soldaat die in Nieuw-Milligen overleed.
In 1919 werden, tussen 22 en 31 Januari, de 29 Servische slachtoffers van vermoedelijk de Spaanse griep die overleden in het kamp bij Milligen (Apeldoorn), begraven op de gereformeerde begraafplaats te Garderen.
Foto onder uit de Fotocollectie van het Gemeentearchief Barneveld. Het laat Garderen zien tussen 1/1/1910 and 1/1/1925. Aan de linkerkant is de begraafplaats waar de Servische WOI soldaten zijn begraven en waar het huidige monument staat voor alle Servische WOI soldaten die gevallen zijn. Klik op de foto om te vergroten.
Begrafenis en opgraving
Na Stanislav’s dood werd hij begraven te Garderen zoals u hierboven kon lezen (meer informatie hier) .
Volgens de Nederlandse wet kunnen graven worden geruimd als er geen familieleden zijn die voor het graf wensen te betalen. Stanislav werd opgegraven op 19 Mei 1938 en daarna getransporteerd naar Nijmegen, tezamen met de andere Servische graven.
De kranten uit 1938 suggereerde dat de overblijfselen van de 89 Servische WOI soldaten naar “Joegoslavië” zouden worden getransporteerd, echter de officiële Servische documenten uit die tijd hebben het over Tsjecho-Slowakije en 88 in plaats van 89 soldaten.De overblijfselen van Stanislav werden dus naar Jindřichovice overgebracht in Tsjecho-Slowakije (tegenwoordig Tsjechië) via de Nderlandse- Duitse grenspost te Wyler/Kranenburg. De opgravingen en het transport werden gecoördineerd door inspecteurs van het toenmalige “Koningrijk Joegoslavië”, die samenwerkte met de Nederlandse overheid.
Onder ziet u het officiële opgravingrapport uit het Servisch archief . 
Bovenstaande akte werd ondertekend door H.J. Volkers, gemeente veldwachter te Garderen. Bij toeval vonden wij een foto van hem in de online fotocollectie van de Gemeente Barneveld.
Op de website van hen staat geschreven: “Hermannus Jacobus Volkers, geboren 16 november 1902 te Zwolle, veldwachter te Voorthuizen”. Voorthuizen is een klein dorp in de buurt van Garderen.
Foto onder uit de Fotocollectie van het Gemeentearchief Barneveld. Klik op de foto om te vergoten.
Ontdekking
Dankzij ons uitgebreid onderzoek en de hulp van vele anderen (waaronder ook de Servische ambassade in Nederland) konden wij een kopie bemachtigen uit het Servische archief in Belgrado met alle Servische WOI soldaten die opgegraven zijn in Nederland in 1938 (de lijst is beschikbaar hier).
Deze opgravingslijst bevat veel waardevolle informatie in tegenstelling tot de Nederlandse overlijdensakte van Stanislav van de gemeente Apeldoorn . De overlijdensakte bevat niet veel informatie, zoals waar hij vandaan kwam, maar de opgravingslijst bevat deze informatie wel. In deze lijst staat geschreven “Tavnik”, wat vlak bij Miločaj ligt waar Tanja Raković, een lid van ons onderzoeksteam vandaan komt. Tezamen met de hulp van een goede vriend van haar, Goran Mijailović uit Tavnik, ontdekte zij dat familieleden van Stanislav nog steeds in Tavnik woont: één ervan is zelfs de buurvrouw van Goran.
Stanislav’s familie
Met dank aan dit familielid weten we nu het volgende: Stanislav had drie broers, namelijk Branislav, Budimir en Velimir en een zus Persa. Alle vier de broers moesten het leger in, de enige die terugkwam uit de Eerste Wereldoorlog was Budimir, maar hij had geen kinderen. Branislav, Stanislav en Velimir overleden als gevolg van de Eerste Wereldoorlog ( en Stanislav dus in Nieuw-Milligen). Stanislav had één dochter, die overleed toen ze zeven jaar oud was, veel is er niet bekend over de vrouw van Stanislav.
Van de vier broeders had alleen Velimir mannelijke nazaten . Velimir had drie kinderen: Milutin, Milivoje en Dragana. Milutin was de vader van Nada, die in Tavnik woont. Stanislav is dus een overgrootoom van Nada. Milovoje heeft een zoon die ook in Tavnik woont.
Stanislav’s naam staat ook geschreven op een gedenkplaat in Tavnik, de foto van deze gedenkplaat vindt u hieronder. Zijn naam staat ook geschreven op het monument van de Servische WOI soldaten te Garderen en op 5 oktober 2013 werd zijn naam ook geplaatst op een wit kruis (welke werd geplaats in 2012) op de begraafplaats te Garderen.
Onder een foto van Tanja Raković gemaakt in Tavnik op 2 November 2013: de herrineringsplaat in Tavnik met Stanislav’s naam.
Foto onder: Detail van het monument in Tavnik.
Conclusie
Stanislav overleed op 20 Januari 1919 in Nieuw-Milligen, in Nederland, een land ver weg van zijn familie, als een onbekende Servische WOI soldaat, zoals zoveel van zijn kameraden.
Met dank aan een uitgebreid onderzoek, geluk en de help van vele mensen (uit Nederland en Servië) is Stanislav geen onbekende Servische WOI soldaat meer. Hij is nu een Servische WOI soldaat met een familie die nu zijn lot weten.
Zijn naam is geschreven in Tavnik, waar hij werd geboren en zijn naam is geschreven in Garderen, waar hij stierf. Zijn offer voor zijn land zal niet vergeten worden, niet in Servië en ook niet in Nederland.
Eeuwige roem aan hem!
Onder een foto van Fabian Vendrig, gemaakt in Garderen op 5 Oktober 2013: het witte kruis op de begraafplaats aldaar met Stanislav’s naam.
Foto onder: Het monument voor de Servische WOI soldaten die in Nederland zijn overleden op de begraafplaats van Garderen. Stanislav’s naam staat hier ook op geschreven (geschreven als “S Marinkovitch”, op basis van de Franse transcriptie, die voor WOII gebruikelijk was).
Bronnen / Speciale dank aan
De volgende bronnen zijn gebruikt:
Gelders Archief
-Gemeentelijke basisregistratie Gemeente Apeldoorn Januari 1919 Nr. 69
Fotocollectie Gemeentearchief Barneveld
-WEST100 (Eigenaar: J.Westeneng), datum 1/1/1910-1/1/1925
-Nummer: 04.0696, datum 1/1/1937-1/1/1938
Speciale dank aan:
-Goran Mijailović
-Servische ambassade in Den Haag.
-Nationaal Archief van Servië
Verhaal geschreven door:
Tanja Raković, Fabian Vendrig en John Stienen.